R2-82 Ssaki

 

1. Pokrycie ciała

Skóra stanowi ochronę przed środowiskiem. Może tworzyć torbę lęgową (torbacze).

Wytwory naskórka:

• Włosy; ulegają linieniu (wymianie na nowe)
• Włosy ościste
• sztywne, grube, długie
• chronią przed urazami mechanicznymi
• Włosy wełniste
• Miękkie, cienkie
• Warstwa termoizolacyjna
• Wibrysy
• Włosy czuciowe
• Np. u kotów
• Twory rogowe:
• Pazury
• Paznokcie
• Kopyta
• Łuski (np.pokrywają ogon gryzoni)
• Rogi
• Fiszbiny (u wielorybków)
• Gruczoły
• Łojowe
• Potowe
• Zapachowe
• Mlekowe

2. Układ szkieletowy

Duży stopień skostnienia

Szkielet osiowy

• czaszka 
• zbudowana podobnie jak u gadów, mniejsza liczba kości
• dorośli - kości połączone szwami
• młode – połączone elastycznymi pasmami tkanki łącznej
• żuchwa zbudowana z jednej kości (u gadów 2)
• trzy kosteczki słuchowe (u gadów 1*)
• młoteczek
• kowadełko
• strzemiączko*
• łączy się z kręgosłupem za pomocą dwóch kłykci potylicznych
• kręgosłup
• u wszystkich 7 kręgów szyjnych
• leniwce są wyjątkiem
• Z kręgami piersiowymi łączą się żebra, które z mostkiem tworzą klatkę piersiową
• Kość krzyżowa – zrośnięte kręgi krzyżowe
• Odcinek ogonowy z różnej liczby kręgów, niekiedy silnie zredukowany

Kończyny i osie obręczy

• Obręcz barkowa 
• tylko łopatki [brak kości kruczej]
• niektóre mają też obojczyki (np. u małp)
• Obręcz miednicowa zrośnięta z kością krzyżową kręgosłupa
• Miednica u tych przedstawicieli gdzie zanikają kończyny tylne jest silnie zredukowana = kości szczątkowe, niepołączone z kręgosłupem
• Kończyny przednie i tylne silnie zmodyfikowane, zależnie od środowiska w którym żyją.

3. Układ pokarmowy

1. Otwór gębowy
2. Jama gębowa
1. Zęby w zębodołach 
1. (wyjątek: kolczatka, mrówkojad)
2. Korona🡪szyjka🡪1 lub kilka korzeni
3. Gryzonie i zajęczaki – brak korzeni, zęby rosną przez całe życie
4. Większość ssaków ma 2 generacje zębów [zęby mleczne🡪zęby stałe]
5. Heterodontyzm – zróżnicowanie zębów
1. Siekacze – odcinanie kęsów pokarmu
2. Kły – zabijanie ofiary, przytrzymywanie pokarmu
3. Przedtrzonowe i trzonowe – rozcieranie pokarmu
2. Gruczoły ślinowe
3. Umięśniony język z kubkami smakowymi – narząd zmysłu smaku
3. Gardziel
4. Przełyk
5. Żołądek
1. Mięsożercy – jednokomorowy żołądek
2. Roślinożercy – duży, wielokomorowy
1. Żwacz – tu trafiają kęsy pokarmu; mutualistyczne bakterie
2. Czepiec – część kęsów trafia tu; mutualistyczne bakterie
3. Księgi – usuwanie wody z pokarmu
4. Trawieniec – trawienie przez enzymy roślinożercy
6. Jelito cienkie
1. Mięsożercy – krótkie
2. Roślinożercy – wielokrotnie dłuższe niż ciało
3. Kosmki jelitowe zwiększają powierzchnię chłonną
7. Jelito ślepe – u wielu dobrze rozwinięte; symbiotyczne bakterie rozkładające celulozę
8. Jelito grube
9. Odbyt (stek = kloaka u stekowców)

4. Układ oddechowy

Droga powietrza

1. Nozdrza zewnętrzne
2. Jama nosowa
3. Nozdrza wewnętrzne
4. Krtań – oddzielona od gardzieli nagłośnią (fałd zbudowany z chrząstki pokrytej nabłonkiem)
5. Tchawica
6. Dwa oskrzela główne
7. Płuca pęcherzykowate

Wentylacja płuc dzięki ruchom klatki piersiowej i przeponie (charakterystyczny mięsień ssaków oddzielający klatkę piersiową od jamy brzusznej

5. Układ krwionośny

• dwa krwioobiegi
• 4-jamowe serce
• erytrocyty bez jądra komórkowego – przenoszenie większej ilości tlenu do tkanek
• lewy łuk aorty

6. Układ nerwowy i narządy zmysłów

Układ nerwowy najsilniej rozwinięty ze wszystkich zwierząt

• Kresomózgowie
• 2 półkule
• Silnie pofałdowana kora mózgowa = zdolności kojarzenia, analizy, zapamiętywania, powstanie życia społecznego
• Móżdżek
• Skomplikowana budowa wewnętrzna
• Dwie półkule pokryte korą móżdżku z licznymi szczelinami i bruzdami
• Doskonała koordynacja ruchowa ssaków

Narządy zmysłów:

• WĘCH – duże rozmiary; leży w dobrze rozwiniętej jamie nosowej
• UCHO 🡪 SŁUCH I RÓWNOWAGA
• Zewnętrzne [tylko ssaki] - małżowina uszna i zewnętrzny kanał słuchowy
• Środkowe – 3 kosteczki słuchowe
• ECHOLOKACJA
• DOTYK – skóra; wibrysy
• WZROK – nie odgrywa zazwyczaj głównej roli w orientacji w środowisku; powieki z rzęsami; akomodacja poprzez zmianę kształtu soczewki
• SMAK – dobrze rozwinięty, kubki smakowe głównie na języku

7. Układ wydalniczy

Droga i produkcja moczu

• Para nerek typu zanercza
• Moczowody
• Pęcherz moczowy
• Cewka moczowa

Główny produkt azotowej przemiany materii to mocznik

8. Układ rozrodczy

• Rozdzielnopłciowe; dymorfizm płciowy
• W okresie rozrodczym wiele zwierząt wytwarza specjalne substancje z gruczołów zapachowych
• Zaplemnienie i zapłodnienie wewnętrzne
• Rozwój prosty
• Prassaki [stekowce] – jajorodność; stek; brak sutków
• Ssaki niższe [torbacze] – żyworodne; po krótkiej ciąży płód rozwija się w torbie lęgowej
• Łożyskowce – żyworodne; obecność łożyska które jest połączone z zarodkiem pępowiną

9. Znaczenie ssaków

• ważne ogniwo łańcucha pokarmowego
• ważny element obiegu pierwiastków w przyrodzie
• gastronomia
• niektóre zapylają kwiaty
• rozprzestrzenianie się nasion (przyczepiają się do sierści)
• niektóre mogą b yć wykorzystywane przez ludzi do pracy np. psy tropiące.