R2-77 Płazy

 

1. Przegląd płazów

• płazy beznogie (Apoda)
• płazy ogoniaste (Urodela)
• płazy bezogonowe (Anura)

2. Pokrycie ciała

• cienka, naga skóra 
• brak tworów ochronnych
• liczne gruczoły śluzowe
• nawilżanie, ochrona przed wyschnięciem
• rozpuszczanie gazów oddechowych
• zmniejszanie tarcia
• komórki barwnikowe (funkcję maskującą / ostrzegawcza)
• mogą być gruczoły jadowe
• U bezogonowych: błona pławna między palcami

3. Układ szkieletowy

Szkielet osiowy

• czaszka
• ażurowa 
• połączona ruchomo z kręgosłupem dwoma kłykciami potylicznymi
• brak klatki piersiowej
• odcinki kręgosłupa:
• szyjny - dźwigacz łączy się z czaszką
• tułowiowy
• krzyżowy
• urostyl

    

Szkielet kończyn

• kończyny przednie i tylne (u beznogich brak kończyn)
• u bezogonowych 5 palców z tyłu i 4 z przodu

4. Układ pokarmowy

• Otwór gębowy
• Jama gębowo-gardzielowa:
• zęby wyrastające z kości
• długi i lepki język
• gruczoły ślinowe
• Jelito cienkie
• Jelito grube
• zakończone kloaką

5. Układ oddechowy

• Narządy do wymiany gazowej:
• workowate, silnie unaczynione płuca
• nabłonek jamy gębowo-gardzielowej
• skóra
• Płuca workowate
• są lekko pofałdowane
• łączą się z jamę gębowo-gardzielową za pomocą krótkiej tchawicokrtani
• mało wydajne, wymiana przez skórę wydajniejsza

Brak klatki piersiowej. Wentylacja płuc możliwa dzięki rytmicznemu podnoszeniu i opadaniu dna jamy gębowo-gardzielowej.

6. Układ krwionośny

Obiegi krwi

kijanka -  1 obieg

dorosły - 2 lub 3 obiegi  (mały+duży+skórny)

Serce

• 3 jamowe
• 2 przedsionki
• 1 komora
• brak przegrody w sercu
• częściowe ograniczenie mieszanie się krwi natlenowanej i odtlenowanej dzięki zastawce spiralnej.

7. Układ nerwowy

Budowa

• układ nerwowy liniowy. 
• silnie rozwinięte kresomózgowie zbudowane z dwóch półkul mózgowych.

Narządy zmysłów

• Oczy
• przykryte dwiema powiekami
• są gruczoły nawilżające powierzchnię oka
• Uszy
• dobrze wykształcone ucho środkowe, oddzielone od otoczenia błoną bębenkową
• występuje strzemiączko
• Narząd Jacobsona
• odbiera bodźce smakowo-węchowe
• wgłębienia, do których trafiają cząstki chemiczne wprowadzone do jamy gębowo-gardzielowej przez język
• Receptory dotyku
• znajdują się w skórze
• linia naboczna u larw i gatunków wodnych

8. Układ wydalniczy i osmoregulacja

Produkcja i wydalanie moczu

1. nerki typu pranercza
2. moczowody
3. pęcherz moczowy
4. kloaka

Główny azotowy produkt wydalania

mocznik

9. Rozmnażanie i rozwój

• U większości dymorfizm płciowy, rozdzielnopłciowe, rozwój złożony
• Neotenia – osiągnięcie dojrzałości płciowej w stadium larwalnym
• Modzele godowe – narośla skórne na kończynach niektórych samców, które zwiększają ich stabilność na samicy
• Skrzek - jaja płazów bezogonowych otoczone galaretowatymi substancjami

U płazów ogoniastych

• zapłodnienie wewnętrzne
• z jaj wylęgają się larwy podobne do postaci dorosłej, lecz posiadają skrzela zewnętrze i fałdy skórne tworzące płetwę ogonową
• głównie jajorodne

U większości płazów bezogonowych

• zapłodnienie zewnętrzne
• z jaj wylęgają się kijanki, niepodobne do formy dorosłej
• głównie jajorodne

U płazów beznogich

• zapłodnienie wewnętrzne
• żyworodne - jaja i larwy rozwijają się w jajowodach, a potomstwo przypomina osobniki dorosłe
• niektóre jajorodne

10. Przystosowania płazów do życia w wodzie

• śluz zmniejszający opór wody
• śluz ułatwiający pobieranie tlenu z wody
• górnie ustawione oczy i nozdrza, umożliwiające obserwowanie i wymianę gazową gdy płaz jest częściowo zanurzony
• ogon ułatwiający pływanie
• dorosła żaba ma błony pławne
• kopulacja w wodzie
• zapłodnienie zewnętrzne
• rozwój odbywa się w wodzie
• kijanki mają skrzela
• linia naboczna (u kijanek i form wodnych)

11. Przystosowania płazów do życia na lądzie

• śluz zapobiega przed wysychaniem
• płuca usprawniające wymianę gazową
• pojawienie się dwóch obiegów krwi
• wydalanie mocznika zamiast amoniaku (oszczędność wody)
• lekka konstrukcja czaszki
• dłuższe kończyny tylne umożliwiające skoki i zawieszające ciało
• grzbietobrzusznie spłaszczone ciało

12. Znaczenie płazów

• ważne ogniwo łańcucha pokarmowego
• ważny element obiegu pierwiastków w przyrodzie
• gastronomia (np. żabie udka)
• jady mogą być stosowane w medycynie
• łatwy w utrzymaniu obiekt badawczy