R3-10 Ruch u zwierząt

1. Typy ruchu zwierząt

Rzęskowy

• Np. u wrotków (aparat rzęskowy/wrotny)
• Wykorzystuje białko kurczliwe - tubulinę (więcej o mikrotubulach TUTAJ)

Mięśniowy

• ruch lokomotoryczny – przemieszczanie się całego organizmu
• pełzanie
• kroczenie
• lot
• pływanie
• ruch określonych części ciała

Pełzakowaty

• ruch niektórych komórek np. fagocytów i komórek nowotworowych 
• za pomocą włókien aktynowych

2. Budowa wici w komórce zwierzęcej (cillium)

Pojedyncza wić zbudowana jest z mikrotubul (1 para wewnętrznych i 9 par ), które są osadzone w ciałku podstawowym (9 tripletów).

Przekrój przez wić/rzęskę

Przekrój przez kinetosom (ciałko podstawowe)

Wici

• pojedyncze, długie
• w organizmie człowieka tylko plemniki posiadają wić

Rzęski 

• wiele, krótkich
• są na zewnętrznej powierzchni nabłonków. 
• ich ruch służy np. usuwaniu zanieczyszczeń z dróg oddechowych

3. Szkielet hydrostatyczny

Definicja

płyn zawarty w jamie ciała otoczonej przez mięśnie. Jego ciśnienie nadaje sztywność ciała, pozwalającą na podpieranie mięśni i branie udziału w ruchu organizmu.

Działanie

Siła kurczących się tkanek powoduje wzrost ciśnienia hydrostatycznego płynu, co umożliwia wykonywanie ruchów.

Grafiki przygotowano w oparciu o te znajdujące się na stronie LINK, gdzie znajdziecie również bardziej szczegółowy opis ruchu u dżdżownicy. Materiał jest w języku angielskim.

Warto przypomnieć sobie informacje o jamach ciała zwierząt, które znajdziesz TUTAJ.

4. Wybrane rodzaje mięśni

Mięśnie gładkie

• nieregularny układ aktyny i miozyny
• wchodzą w skład wora powłokowo-mięśniowego
• większość bezkręgowców

Mięśnie poprzecznie prążkowane szkieletowe

• przyczepione do szkieletu (współtworzą aparat/układ ruchu)
• stawonogi i kręgowce

5. Rodzaje szkieletów

zewnętrzny

• miejsce przyczepu mięśni
• odgradza organizm od środowiska zewnętrznego
• np. u stawonogów

wewnętrzny

• miejsce przyczepu mięśni
• ochrania wybrane narządy wewnętrzne (np. serce, mózg)
• u kręgowców

6. Przemieszczanie się vs. środowisko

	środowisko wodne	środowisko lądowe
gęstość	duża	mała
przemieszczanie się dużych zwierząt	łatwiejsze	trudniejsze
kształt	opływowość istotnie ułatwia przemieszczanie się	opływowość zazwyczaj nie odgrywa tak istotnej roli przy przemieszczaniu się
sposoby przemieszczania się	swobodne unoszenie się w toni wodnej (np. rozwielitki)	pełzanie za pomocą wora powłokowo-mięśniowego (np. dżdżownice) lub mięśni szkieletowych (np. węże)
	koziołkowanie lub pełzanie po dnie (np. polipy, ślimaki)	skakanie (np. kangury)
	pływanie przy użyciu płetw lub przekształconych kończyn (np. ryby, żółwie)	chód i bieganie (np. ludzie)
	ruch odrzutowy (np. meduzy, głowonogi)	lot bierny lub czynny (np. motyle, nietoperze)
	ruch kroczący (np. u krabów)