R2-70 Mięczaki

 

1. Ogólna budowa

• Symetria dwuboczna lub wtórnie asymetryczne
• trójwarstwowce
• celomatyczne
• celoma ukształtowana w zatoki do których wylewa się krew z naczyń krwionośnych
• Brak szkieletu
• miękkie ciało
• nagie, częściowo lub całkowicie osłonięte muszlą

2. Przegląd mięczaków (skrócony)

• ślimaki
• lądowe i morskie
• wiele ma muszlę
• małże
• brak głowy
• wody słodki i słone
• muszla dwuczęściowa
• głowonogi
• noga przekształcona w ramiona i lejek
• muszla u łodzików
• chrzęstny/mineralny szkielet wewnętrzny

3. Podział ciała:

Głowa

• narządy zmysłów
• otwór gębowy
• nie występuje u małży

Worek trzewiowy

• zawiera większość narządów
• okryty fałdem ściany nazywanym płaszczem
• Jama płaszczowa
• przestrzeń między płaszczem a workiem trzewiowym.
• Są tu:
• narządy wymiany gazowej
• ujście układu wydalniczego,
• ujście układu pokarmowego, 
• ujście układu rozrodczego

Noga

• silnie umięśniony narząd ruchu
• u głowonogów przekształcona w
• ramiona (narządy chwytne)
• lejek (funkcje lokomocyjne - wyrzucają przez niego wodę, ruch odrzutowy)

4. Anabioza ślimaków

Stan w który wpadają ślimaki w czasie suszy, pozwalający ograniczyć utratę wilgoci.

Zwierzę wciąga ciało do muszli i zakrywa jej ujście czopem zbudowanym ze śluzu z dużą ilością soli wapnia.

5. Pokrycie ciała - wór powłokowy:

• Jednowarstwowy nabłonek
• gruczoły wytwarzającymi śluz
• na brzegu płaszcza gruczoły wytwarzające muszlę
• Warstwa tkanki łącznej
• Mięśnie
• Muszla
• zbudowana z węglanu wapnia i koncholiny.
• tworzy szkielet zewnętrzny i pełni funkcje ochronną.

Skóra głowonogów zawiera chromatofory, zmieniające barwę, co umożliwia im "wtapianie się w otoczenie"

6. Układ pokarmowy

• Jelito przednie:
• Gardziel
• tarka
• ujście gruczołów ślinowych i jadowych
• Żołądek 
• ujście gruczołu wątrobowo-trzustkowego
• Jelito środkowe
• Jelito tylne

U głowonogów występuje chitynowy dziób, który służy do rozdrabniania pokarmu.

Małże są filtratorami, głowonogi drapieżnikami, a ślimaki roślino-, mięso-, wszystkożerne i pasożytnicze.

7. Układ oddechowy

Skrzela w jamie płaszczowej. U ślimaków lądowych występuje jama płucna (płuco), czyli silnie unaczyniona jama płaszczowa, która umożliwia wymianę gazową.

8. Układ krwionośny

• Układ otwarty (prawie zamknięty)
• Serce 
• zbudowane z komory i przedsionków (2-4)
• u głowonogów liczba przedsionków zależy od liczby skrzeli
• otoczone workiem osierdziowym
• zlokalizowane w grzbietowej część worka trzewiowego
• U głowonogów są dodatkowe serca skrzelowe
• umięśnione odcinki naczyń krwionośnych
• ich skurcz usprawnia przepływ krwi przez skrzela
• mamy dwa obiegi
• duży
• 💚➡ciało ➡💚
• mały
• 💚➡skrzela ➡💚
• Kolor krwi
• Czerwone - hemoglobina
• Niebieskie - hemocyjanina
• Bezbarwna - brak

LINK barwniki oddechowe

9. Układ nerwowy

• Mniej rozwinięte mięczaki:
• Obrączka okołogardzielowa i kilka podłużnych pni nerwowych połączonych spoidłami. 
• Bardziej rozwinięte formy (np. głowonogi)
• Na pniach powstają zwoje nerwowe
• Zwoje nerwowe zlewają się w mózg
• Mózg jest umieszczony w chrzęstnej puszce mózgowej

Narządy zmysłów:

• receptory dotykowe, 
• statocysty, 
• oczy

Oczy głowonogów

• siatkówka z licznymi fotoreceptorami
• akomodacja
• skupianie ostrości obrazu
• u głowonogów przez zmianę położenia soczewki

10. Układ wydalniczy

• metanefrydia w worku osierdziowym zbierają zbędne produkty przemiany materii do nerek
• z nerek mocz przepływa moczowodami do jamy płaszczowej
• mocz uchodzi moczowodami do jamy płaszczowej

Główny wydalany produkt rozkładu białek

• Mięczaki wodne – amoniak, mocznik
• Mięczaki lądowe – kwas moczowy

11. Rozmnażanie i rozwój

• Rozmnażanie płciowe
• rozdzielnopłciowe
•  czasem dymorfizm płciowy
• obojniaki
• Rodzaj zapłodnienia:
• ślimaki morskie - zewnętrzne lub w jamie płaszczowej
• ślimaki lądowe - wewnętrznego, krzyżowe
• małże - zewnętrzne
• głowonogi - wewnętrzne
• Jajorodne, rzadko jajożyworodne i żyworodne
• Rozwój:
• Głowonogi i większość ślimaków lądowych – rozwój prosty
• Reszta - rozwój złożony, nawet z wieloma larwami

12. Znaczenie mięczaków

• Ważne ogniwo łańcucha pokarmowego
• Małże to filtratorzy
• Niektóre to żywiciele pośredni pasożytów
• Przemysł spożywczy (kulinaria)
• Muszle i perły do surowiec do wyrobu ozdób