P1-12 Komórki prokariotyczne i eukariotyczne

 1. Komórka

podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna każdego organizmu

ORGANELLA KOMÓRKOWE

aktywne metabolicznie składniki komórki o specyficznej budowie i funkcji

2. Podział komórek ze względu na obecność jądra:

• prokariotyczne (bez jądrowe, DNA w cytozolu) 
• bakterie 
• archeony 
• eukariotyczne (jądrowe, DNA w jądrze)
• rośliny
• zwierzęta
• grzyby
• protisty

3. Podział komórek ze względu na stopień specjalizacji:

• macierzyste
• może z nich powstać każda komórka
• przykłady
• komórki macierzyste gamet
• wyspecjalizowane
• przystosowane do pełnienia specyficznych funkcji
• przykłady
• plemnik
• erytrocyt (czerwona krwinka)

4. Budowa komórki

W każdej komórce*:

• błona komórkowa
• rybosomy
• materiał genetyczny w postaci DNA
• cytozol

Pozostałe organella:

• jądro komórkowe
• ściana komórkowa:
• rośliny -  z celulozy
• grzyby - z chityny
• cytoszkielet
• siateczka śródplazmatyczna (retikulum endoplazmatyczne) (ER)
• gładka (SER)
• szorstka (RER)
• Aparat Golgiego
• lizosomy
• peroksysomy
• mitochondria
• wakuole
• centriole
• chloroplasty
• wici i rzęski

*niektóre komórki na drodze specjalizacji utraciły część organelli np. komórki dojrzałego drewna zawierają jedynie ścianę komórkową, a czerwone krwinki u m.in. ssaków tracą mitochondria i jądra komórkowe

Komórka zwierzęca

Komórka grzybowa

Komórka roślinna

5. Obecność organelli u poszczególnych domen i królestw organizmów żywych

U prokariontów mamy inny cytoszkielet niż u eukariontów, ale już przed 2001 zaczeły pojawiać się prace, które wskazywały pośrednie i bezpośrednie dowody na jego istnienie u tych organizmów. Obecnie odkryto struktury pełniące funkcje cytoszkieletu i już jako takowe są określane, stąd mimo, że wiele wydawnictw szkolnych potrzebuje jeszcze pewnie 50 lat by przestać pisać o "braku cytoszkieletu u prokariota" - ja nie mam zamiaru powielać tej przestarzałej informacji.

6. Stosunek powierzchni do objętości komórek

Im większy stosunek powierzchni do objętości komórki, tym sprawniejszy transport wewnątrzkomórkowy, a więc i aktywność metaboliczna komórek.

Opłaca się:

• mieć małe komórki
• mieć pofałdowaną błonę komórkową - wypustki itd.

WNIOSEK: Małe jest nie tylko piękne, ale i sprawniej funkcjonuje, stąd tak wiele mikroorganizmów.