R1-14 Błony biologiczne - budowa i znaczenie

 

1. Funkcje błon biologicznych:

• Wydzielanie kompartmentów (przedziałów) w komórce
• Udział w transporcie substancji
• Odbieranie sygnałów z otoczenia
• Funkcja ochronna (mechaniczna, chemiczna itd.)

2. Budowa błon biologicznych:

1. fosfolipidy

2. cholesterol*

3. białko integralne transbłonowe

4. białko integralne nieprzebijające błony

5. białko powierzchniowe

6. łańcuch cukrowy

*U zwierząt występuje cholesterol, a u innych organizmów np. u roślin, występują inne lipidy izoprenowe.

3. Właściwości błon biologicznych

Płynność błony

• Cząsteczki w nich się nieustannie przemieszczają
• Sztywniejsza jest błona gdy:
• Jest w niej większa ilość cholesterolu
• fosfolipidy mają dłuższe łańcuchy
• fosfolipidy mają łańcuchy nasycone
• są w niej zawarte białka

selektywna przepuszczalność

• tylko niektóre substancje mogą przez nią swobodnie przepływać
• im płynniejsza błona tym bardziej przepuszczalna błona

asymetria błony

• inny skład od wnętrza i od zewnątrz
• glikokaliks (płaszcz cukrowy) tylko na zewnątrz błony komórkowej
• różny skład białek w warstwach błony
• nie każde białko błonowe jest transbłonowe
• część białek powierzchniowych występuje tylko z jednej strony błony

4. Białka błonowe:

• Podział ze względu na połączenie z błoną:
• Integralne – wnikają między fosfolipidy
• Transbłonowe
• przechodzą przez dwuwarstwę fosfolipidową
• mogą tworzyć kanały
• nie przebijające błony
• związane z tylko jedną warstwą błony
• powierzchniowe
• luźno związane z białkami integralnymi
• nie wnikają do wnętrza dwuwarstwy
• Podział ze względu na pełnione funkcje:
• Transportujące – transport substancji
• Receptorowe – odbieranie i przekazywanie sygnałów
• Kotwiczące – kotwiczą w błonie białka zwiększające jej sztywność (ochrona mechaniczna)
• Enzymatyczne – przeprowadzają reakcje enzymatyczne

5. Glikokaliks

Warstwa złożona z cukrów, znajdująca się na powierzchni błon komórkowych

Funkcje:

• ochrona mechaniczna i chemiczna
• utrudnia adhezję (przyleganie) drobnoustrojom
• nadaje śliskość komórce
• erytrocyty mogą prześlizgiwać się w wąskich naczyniach krwionośnych
• limfocyty mogą prześlizgiwać się między komórkami
• bierze udział w rozpoznawaniu się komórek