R1-07 Białka

 

0. Grupy funkcyjne

1. Budowa aminokwasu

A. grupa aminowa

B. grupa karboksylowa

C. centralny atom węgla (węgiel α)

D. podstawnik - decyduje o właściwościach aminokwasu

2. Podział aminokwasów

• Polarność łańcucha bocznego:

• niepolarne - z trudnością rozpuszczają się w wodzie
• polarne - łatwo rozpuszczają się w wodzie

• Zdolność do jego syntezy przez nasz organizm:

• endogenne - jesteśmy w stanie je syntetyzować
• względnie endogenne - możemy je sami wyprodukować, ale do tego potrzebujemy najpierw dostarczyć niezbędne dla procesu aminokwasy egzogenne np:
• substratem do produkcji cysteiny jest metionina (aminokwas egzogenny)
• egzogenne - musimy je dostarczyć z pokarmem

• Charakter chemiczny podstawnika:

• obojętne
• kwaśne
• zasadowe

3. Aminokwasy białkowe

20 aminokwasów wchodzących w skład białek:

• alanina
• arginina
• asparagina
• asparaginian
• cysteina
• glutamina
• glutaminian
• glicyna
• prolina
• seryna
• tyrozyna
• treonina
• lizyna
• leucyna
• izoleucyna
• walina
• histydyna
• fenylalanina
• tryptofan
• metionina

Aminokwasy białkowe mogą ulegać modyfikacjom, 

stąd gotowe białko może mieć bardziej różnorodny skład.

4. Wiązanie peptydowe

• wiązanie między jednym a drugim aminokwasem.
• Powstawianie wiązania peptydowego, jest przykładem reakcji kondensacji.
• wynikiem jest powstanie peptydu i cząsteczki wody
• 2 aminokwasy = dipeptyd
• 3 aminokwasy = tripeptyd
• kilka aminokwasów = oligopeptyd
• wiele aminokwasów = polipeptyd

5. Białko - struktura zbudowana z jednego lub większej liczby łańcuchów polipeptydowych.

6.Struktura białka

• I rzędowa
• Łańcuch aminokwasów
• Wiązania peptydowe
• II rzędowa
• α-helisa lub β-harmonijka
• wiązania wodorowe
• III rzędowa
• wiązania wodorowe
• mostki disiarczkowe (dwusiarczkowe)
• oddziaływania hydrofobowe
• wiązania jonowe
• IV rzędowa
• gdy jest więcej niż jeden łańcuch polipeptydowy
• wiązania jak w III rzędowej

7. Podział białek

• skład

• Proste
• zbudowane tylko z aminokwasów
• przykłady:
• albuminy
• globuliny
• keratyny
• histony
• Złożone
• zbudowane z aminokwasów i części niebiałkowej
• przykłady:
• kolagen
• fibrynogen
• hemoglobina
• mioglobina

• kształt 

• Globularne
• o kształcie kulistym
• rozpuszczalne w wodzie i wodnych roztworach soli
• funkcje:
• enzymatyczne
• reakcje odpornościowe
• krzepnięcie krwi
• transport substancji
• Fibrylarne
• włóknisty, wydłużony kształt
• zwykle nierozpuszczalne w wodzie i rozcieńczonych roztworach soli nieorganicznych
• odporne na działanie wielu czynników chemicznych
• funkcje
• strukturalne
• ochronne
• enzymatyczne (np. włókna kurczliwe)

8. Funkcje wybranych białek

• Albuminy
• Typ białka: globularne
• Funkcje: Utrzymywanie ciśnienia osmotycznego w naczyniach krwionośnych, transport substancji, regulacja pH
• Globuliny
• Typ białka: globularne
• Funkcje: Transport różnych substancji (np. hormonów, enzymów), funkcje obronne (np. przeciwciała)
• Histony
• Typ białka: globularne
• Funkcje: Upakowywanie DNA w chromatynę, regulacja ekspresji genów
• Kolagen
• Typ białka: fibrylarne
• Funkcje: Strukturalny składnik tkanki łącznej, daje elastyczność i wytrzymałość
• Keratyna
• Typ białka: fibrylarne
• Funkcje: Składnik naskórka, paznokci i włosów, zapewnia trwałość i odporność
• Fibrynogen
• Typ białka: fibrylarne
• Funkcje: Bierze udział w procesie krzepnięcia krwi, tworząc skrzep
• Hemoglobina
• Typ białka: Globularne
• Funkcje: Transport tlenu i dwutlenku węgla w krwi
• Mioglobina
• Typ białka: globularne
• Funkcje: Magazynuje tlen w mięśniach, umożliwiając ich efektywną pracę