P3-05 I prawo Mendla
1. Podstawowe pojęcia:
- genotyp - zespół wszystkich genów danego organizmu lub zapis alleli pojedynczego genu
- genom - kompletna informacja genetyczna komórki lub organizmu
- gen - fragment DNA, który zawiera informację dotyczącą budowy białka lub RNA - powstanie określonej cechy
- allel - jedna z wersji danego genu
- fenotyp - ogół cech organizmu warunkowany przez genotyp oraz czynniki środowiska
2. Allele dominujące i recesywne:
allel dominujący
- wersja genu kodująca cechę dominującą nad cechą recesywną
- zapisujemy wielkimi literami np. A, B
- aby cecha się ujawniła, wystarczy jeden allel dominujący "A"
- cecha dominująca jest widoczna u homozygot dominujących (AA) i heterozygot (Aa)
allel recesywny
- wersja genu kodująca cechę, która może być zdominowana
- zapisujemy małymi literami np. a, b
- aby cecha się ujawniła obydwa allele danego genu muszą być recesywne
- cecha recesywna jest widoczna tylko u homozygot recesywnych (aa)
3. Gamety a zygoty
Gamety
- Komórki rozrodcze np. plemniki i komórki jajowe
- Powstają w wyniku mejozy
- Są haploidalne (1n), czyli zawierają jeden zestaw chromosomów (po jednym z normalnej pary)
- Zawierają po jednym allelu danego genu np. A, a
Zygota
- standardowo komórka powstała w wyniku połączenia się dwóch gamet.
- Jest diploidalna (2n), czyli zawiera dwa zestawy chromosomów
- Zawierają po dwa allele danego genu np. Aa, AA, aa
Z zygoty rozwija się cały organizm, więc w genetyce wykorzystujemy to słowo, aby określić jaki zestaw alleli posiada dany organizm - dwa takie same, czy dwa różne.
- Homozygota:
- Homo - taki sam
- Organizm posiada dwie takie same wersję danego genu
- Homozygota dominująca:
- AA
- Dwa allele dominujące
- Produkuje jeden rodzaj gamet: A
- Homozygota recesywna:
- aa
- Dwa allele recesywne
- Produkuje jeden rodzaj gamet: a
- Heterozygota
- Hetero - różny
- Organizm posiada dwie różne wersje danego genu
- Aa
- Produkuje dwa rodzaje gamet: A, a
4. I prawo Mendla
Inaczej: prawo czystości gamet
Każda gameta wytwarzana przez organizm posiada tylko jeden allel z danej pary alleli genu.
Na czym polega:
Podczas mejozy chromosomy są rozdzielane losowo do gamet, czyli to jaka wersja genu trafi do danej gamety, nie jest kontrolowana.
Czyli jak mamy organizm Aa, to produkuje on gamety A i a w takiej samej ilości i jest taka sama szansa, że dziecko otrzyma od tego rodzica allel A jak i a.
5. Krzyżówki genetyczne
słowniczek
P - pokolenie rodzicielskie
F1 - potomstwo pokolenia rodzicielskiego
F2 - potomstwo F1
itd.
Genotyp/gameta
Genotypy zawierają w sobie obie wersje genu danego osobnika np. Aa, aa itd.
Gamety zawierają tylko jedną z wersji danego genu np. A, a
Jak prawidłowo pracować na szachownicy Punneta?
1. Ustal i zapisz genotypy pokolenia rodzicielskiego (P)
2. Zapisz gamety produkowane przez każdego rodzica
3. Uzupełnił gamety w polach gamet
4. "Spisz" gamety, tak by w wszystkich komórkach szachownicy, które są w danej linii, był zapisany allel z tej gamety.
5. W każdej kratce pojawiły ci się potencjalne genotypy potomstwa
6. Gdy masz określić stosunek genotypowy:
- Spisujesz wszystkie rodzaje genotypów z kratek w szachownicy i je zliczasz.
- Pod każdym zapisem genotypu zapisz w ilu kratkach się pojawił.
- dodaj ":" pomiędzy zapisami genotypów i liczbowymi, żeby mieć proporcję
7. Gdy masz określić stosunek fenotypowy:
- Zastanów się nad tym, jaki fenotyp uzyskamy z każdego z geotypów. Możesz z boku zrobić sobie legendę.
- Zwróć uwagę, że przy dominacji całkowitej (taka jak analizowana w tym i kolejnym temacie) mamy homozygotę dominującą (AA) o tym samym fenotypie co heterozygota (Aa).
- Zapisz wszystkie fenotypy jakie pojawiają się u F1
- Napisz pod spodem ile razy każdy fenotyp się pojawił w szachownicy
- dodaj ":" pomiędzy zapisami fenotypów i liczbowymi, żeby mieć proporcję
Komentarze
Prześlij komentarz